Muzeum założone w 1964 w Łambinowicach (niem. Lamsdorf) w celu dokumentowania i badania losów jeńców wojennych w czasie II wojny światowej, zabezpieczenia pozostałości po obozach jenieckich, które funkcjonowały w Lamsdorf w czasie wojny francusko-pruskiej, pierwszej oraz drugiej wojny światowej i upamiętnienia zmarłych tam osób. Pierwotnie działało jako oddział Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, jednak już w 1965 stało się samodzielnym Muzeum Martyrologii Jeńców Wojennych w Łambinowicach (od 1973 Muzeum Martyrologii i Walki Jeńców Wojennych w Łambinowicach, od 1984 obecna nazwa).

Zbiory Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu to gromadzone pieczołowicie przez lata pamiątki związane z jeńcami wojennymi, głównie z II wojny światowej. Należą do najcenniejszych i największych w Polsce. Liczą ponad 10 tys. obiektów. Są to przedmioty używane bądź wytworzone przez jeńców wojennych w czasie pobytu w niewoli, a także inne pamiątki w różny sposób z nimi związane, np. rzeczy należące do administracji i służby wartowniczej obozów jenieckich oraz przedmioty stworzone po wojnie w trosce o zachowanie pamięci o trudnym czasie niewoli.

Najstarsze obiekty pochodzą z I wojny światowej i dotyczą niemieckich obozów jeńców wojennych. Zasadniczym trzonem zbiorów muzeum są jednak zabytki z II wojny światowej. Większość z nich dotyczy żołnierzy polskich w niemieckim systemie jenieckim. Jest również duża liczba pamiątek z obozów internowania żołnierzy Wojska Polskiego w Rumunii i Szwajcarii. W kolekcji znajdują się ponadto nieliczne obiekty dotyczące niewoli obywateli polskich w ZSRR.