Olsztyn jest ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród jezior i lasów. Miasto położone jest Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, polskiej części Drogi św. Jakuba, Szlaku Zamków Gotyckich, Szlaku Grunwaldzkim, czy Szlaku Kopernikowskim.

W sezonie letnim po Łynie odbywają się spływy kajakowe "Łyną przez Olsztyn". Spływy rozpoczynają się pod zamkiem olsztyńskim. Trzykilometrowa trasa wiedzie przez malowniczy przełom Łyny w olsztyńskim Lesie Miejskim. Celem spływu jest rozlewisko, gdzie łączą się dwie rzeki – Łyna i Wadąg.

Jednym z ciekawszych zabytków Olsztyna jest Zamek Kapituły Krakowskiej, wybudowany w XIV wieku w stylu gotyckim. Zamek stanowił siedzibę administratora dóbr ziemskich kapituły warmińskiej. Najsławniejszym administratorem pełniącym te obowiązki w latach 1516-1521 był Mikołaj Kopernik. Największa sala ekspozycyjna to dawny refektarz z finezyjnym sklepieniem kryształowym z ok. 1520. Obecnie w zamku mieści się Muzeum Warmii i Mazur. Prezentuje ono zabytki z regionu Warmii i Mazur z zakresu archeologii, historii, numizmatyki, sztuki, rzemiosła artystycznego, piśmiennictwa, kultury ludowej. Zawiera zbiory pochodzące w dużej mierze z muzeów z terenu byłych Prus Wschodnich m.in. z Heimatmusem w Olsztynie. Charakter zbiorów tworzą m.in. kolekcje: rzeźby gotyckiej, malarstwa religijnego Warmii, portretu holenderskiego, wyrobów konwisarskich i ludwisarskich, grafiki współczesnej. Kolekcje te pięknie prezentują się we wnętrzach, które niegdyś służyły administratorowi dóbr kapituły warmińskiej. W latach 1516-1521 funkcję tę pełnił Mikołaj Kopernik. Do dziś na ścianie krużganka pozostała unikalna pamiątka po jego pobycie – własnoręcznie wykonana doświadczalna tablica astronomiczna z roku 1517, a w zbiorach biblioteki przechowywany jest jedyny w Polsce inkunabuł medyczny z biblioteki Mikołaja Kopernika.